شیت بندی معماری چیست؟ شیت و شیت بندی در معماری اصطلاحاتی هستند که بین معماران زیاد استفاده می شود و شاید هنوز برای برخی افراد مخصوصا کارفرمایان این اصطلاح به درستی درک نشده باشد. تعاریف و گفته های زیادی پیرامون شیت بندی در معماری وجود دارد که ما سعی می کنیم در این مقدمه به طور ساده و واضح آن را تعریف کنیم.
شیت در لغت به معنای صفحه کاغذ است و در رشته هایی مثل معماری و گرافیک به صفحه ای می گویند که روی آن طرح مورد نظر مثل پلان نقشه ساختمان چاپ شده است. به شکل اختصاصی به کار نهایی که به کارفرما تحویل داده می شود، اصطلاحا در معماری شیت (Sheet) می گویند. براساس همین اطلاعات است که کارفرمایان می توانند جزئیات طرح ساختمان را مشاهده کرده، با توجه به نقاط ضعف و قوت پیشنهادات خودشان را ارائه کنند و تصمیم نهایی را بگیرند. بنابراین شیت به پرزانته (Presentation) حرفه ای طرح ساختمان هم می گویند. در ادامه در مورد اصول و قوانین و نکات شیت بندی معماری آشنا خواهید شد.
انواع شیت بندی معماری
قبل از اینکه به توضیح اصول و نکات شیت بندی پلان معماری بپردازیم، ابتدا باید انواع آن را معرفی کنیم که در واقع روش های تهیه شیت و پرزنت کردن آن به کارفرما نیز محسوب می شوند:
1- شیت بندی دستی (Manual):
شیت بندی معماری دستی روشی است که کل پیاده سازی طرح بر روی مقوای نهایی دوباره رسم شده و با ترفندهای مختلف راندو می کنند. برای شیت بندی دستی باید به نکات زیر دقت کنید:
• راندو کردن شیت با رنگ های مختلف و یا سیاه و سفید انجام می گیرد؛
• طرح مورد نظر و نقشه را می توانید با روان نویس نوک نمدی ترسیم کنید و پس از آن راندو کنید؛
• برای اینکه شیت بندی معماری به شکل زیبا و حرفه ای انجام شود، برای ضخامت دیوارها و کف سازی از هاشور زدن کمک بگیرید؛
• ابزارهای پرکاربرد برای راندو کردن شامل آب مرکب، ماژیک، آبرنگ و مداد رنگی هستند؛
• از سایه زدن برای مشخص کردن نما، پلان و پرسپکتیو کمک بگیرید؛
• نقشه و طراحی پلان ساختمان های مختلف را با فونت واضح و مشخص معرفی می کنند تا پلان خوانی ساختمان توسط مهندسین نقشه خوان بدون مشکل انجام شود.
• همه اطلاعات باید واضح و خوانا باشند بنابراین جلوه های گرافیکی با اینکه زیبایی طرح را بیشتر می کنند اما اگر مانع از نمایش کامل و درست اطلاعات شوند، باید حذف گردند
• عمل کلاژن کردن بخش های مختلف شیت باید در راستای کارهای گرافیکی هدفمند باشند. اگر مجبور هستید که اجزای شیت را جداگانه بچسبانید، حرفه ای تر انجام دادن شیت بندی معماری اهمیت بیشتری پیدا می کند چرا که در غیر این صورت، اجزای چسبانده شده ظاهر نامناسبی پیدا خواهند کرد و یا اینکه کنده خواهند شد
• برای کادربندی شیت بندی در معماری، از دور شیت استفاده نکنید؛
• زبان گفتاری و ارائه یا پرزانته در شیت بندی معماری اکثرا به شکل طرح های گرافیکی است و حتی الامکان باید از توضیحات متنی اجتناب کنید؛
• در شیت بندی معماری نباید اطراف پرسپکتیوها را خالی بگذارید و حداقل به اندازه مسیر پیاده روی یا ماشین رو و فرم دسترسی و ارتباط آنها با یکدیگر پر باشد.
• اجزای تکراری در شیت بندی معنایی ندارند بجز حالتی که قصد داشته باشید، تحلیل های گوناگون را در مورد یک قسمت بشنوید و نتیجه گیری نهایی انجام دهید.
• در صورتی که چندین پلان دارید، طبق شیت بندی معماری داخلی، این پلان ها باید حداقل از یکدیگر به شکلی فاصله داشته باشند که تفکیک آنها ساده باشد
• شیت بندی باید حالت پویا و زنده داشته باشد و
• شیت بندی بدون مشخص کردن اجزای شیت و رسم آنها فایده ای ندارد. پس از این کار می توانید به راندو کردن یا پرداخت نمودن مشغول شد.
با این حال شیت بندی معماری به شیوه دستی در محیط کاری و حرفه ای کاربرد زیادی ندارد چرا که بسیار وقت گیر است و امکان خطا و لغزش در آن بالاست. از طرفی بروز هر گونه خطا همراه با عدم امکان تصحیح آن است و باید دوباره روی مقوای جدید کار کنید. ضمنا در شیت بندی دستی امکان ساخت سایزهای مختلف وجود ندارد.
2- شیت بندی کامپیوتری:
نوع بعدی طرح های شیت بندی در معماری به کمک نرم افزارهای کامپیوتری طراحی می شوند که از جمله معروفترین آنها اتوکد، اسکچ آپ، آرشیکد و غیره هستند.
در شیت بندی کامپیوتری ابتدا به کمک یکی از نرم افزارهای گفته شده، طرح دو بعدی انجام شده و پس از آن با کمک 3D Max و یا اسکچ آپ، طرح مورد نظر حجم پیدا کرده و مشخص می گردد. در تمامی این نرم افزارها خروجی طرح و پلان معماری ساختمان با فرمت jpg خواهد بود و سپس با فتوشاپ طرح نهایی را روی مقوا پلات می کنند. دقت داشته باشید که در شیت بندی کامپیوتری می توانید ارائه نهایی را به کمک عکس ماکت ها در فتوشاپ تکمیل کنید. ضمنا اصول و قواعد خاصی برای استفاده از ترکیب رنگ و نوع رنگ و حتی افکت ها وجود ندارد و بسته به سلیقه طراح می تواند متفاوت و متنوع باشند.
شیت بندی معماری خوب و با کیفیت چه ویژگی هایی دارد؟
همانطور که متوجه شدید شیت بندی معماری مسکونی یا هر نوع ساختمان اداری و تجاری یکی از مهمترین قسمت های کاری است که مهندسین معمار اگر تسلط کافی و مهارت عالی در این زمینه نداشته باشند، طراحی و ایده فوق العاده آنها اصلا به چشم نخواهد آمد و چه بسا ضعیف و غیر کاربردی جلوه کند. علاوه بر نکاتی که برای شیت بندی کامپیوتری عنوان کردیم، یکسری عوامل نیز بر روی کیفیت شیت بندی معماری تأثیرگذار هستند که در ادامه توضیح می دهیم:
• نمایش با المان های مناسب:
شیت بندی حرفه ای معماری زمانی خود را نشان می دهد که از المان های گرافیکی و متنی مناسب استفاده کرده باشید تا به خوبی جزئیات را نشان دهد و کیفیت بر کمیت غلبه کرده باشد. به همین دلیل بهترین شیت بندی می تواند ساده ترین نوع در انتقال کامل مفهوم با طراحی زیبا و کاربردی باشد. از طرفی نوع سبک، فرمت و مقیاس المان ها نیز باید یکپارچه باشند.
• ساختار:
برای اینکه شیت بندی معماری را در فتوشاپ آغاز کنید ابتدا باید طرح های مدنظر مرتب سازی شوند که این مرتب سازی براساس هدف اصلی شما، طرح و نقشه هایی که هدف شما را به خوبی منتقل می کنند، المان های اصلی طراحی و المان هایی که بهتر مفهوم شما را می رسانند تعیین می گردد.
• جهت بندی، چینش و ابعاد:
جهت گیری هایی که برای شیت بندی معماری مورد استفاده قرار می گیرند عموما از نوع افقی (Landscape) و یا عمودی (Portrait) بوده و تعیین دقیق آنها قبل از کار با فتوشاپ الزامیست. ابعاد هم باید به درستی تعیین شوند چرا که ترکیبی از تصویر و متن دارید که باید به خوبی در شیت قرار بگیرند و حتی چینش آنها نیز نسبت به هم چک شوند.
• طرح بندی:
چهارچوب یا طرح بندی فاکتور مهم بعدی است که کیفیت و دقت شما را در شیت بندی معماری نمایش می دهد. هنگامی که قصد دارید با فتوشاپ، شیت بندی انجام دهید، انتخاب نوع Grid یا شبکه بندی معماری اهمیت بالایی دارد. با توجه به ابعاد و جهت گیری که مشخص کرده اید نوع شبکه بندی هم باید مشخص شود. در طرح بندی باید براساس اولویت یک المان و اهمیت موضوع، حالت سلسله مراتبی آن را هم مشخص کنید و فضای بیشتری به آن اختصاص دهید.
• پس زمینه:
یکی دیگر از معیارهای تشخیص شیت بندی خلاقانه معماری، انتخاب پس زمینه مناسب است که در اکثر موارد باید سفید باشد تا المان ها به شکل برجسته و حرفه ای نمایش داده شوند. اما اگر پس زمینه رنگی انتخاب کردید حتما نمایش مناسب متن و المان ها را چک کنید.
• مختصرنویسی:
اگر به دنبال شیت بندی معماری هستید، سعی کنید متن و توضیحات هر المان، بسیار جزئی و خلاصه باشند تا حوصله بیننده را سر نبرند و تداخلی هم در فهم و درک پرزانته شما ایجاد نگردد. شیت بندی هایی که متن زیادی دارند کیفیت هم ندارند.
• فونت:
یکی از مواردی که در شیت بندی معماری داخلی به آن توجه نمی شود، فونت یا تایپوگرافی است چون تصور افراد بر این است که فونت های متنوع و فانتزی جذابیت دارند اما به این مورد توجه ندارند که عامل حواس پرتی است. نهایتا از یک یا دو فونت ساده و مناسب استفاده کرده و سایز آنها را براساس اهمیت عنوان و نوشته تعیین کنید.
• رنگ مناسب:
در اکثر مواقع رنگ های سیاه، سفید و خاکستری برای شیت بندی معماری استفاده می شوند چون در عین سادگی تأثیرگذاری بالایی دارند و به انتقال مناسب مفاهیم کمک می کنند. اما اگر احساس کردید براساس نوع پروژه این نوع رنگ ها باعث سرد شدن بیننده می شود از رنگ های دیگر براساس نوع المان و اهمیت آنها استفاده نمایید.
• نقطه کانونی:
در طرح های شیت بندی معماری اگر به نقطه کانونی دقت نکنید تقریبا می توان گفت که هیچ کاری نکرده اید. در طرح و پرزانته شما حداقل یک المان یا بخشی از شیت نسبت به بقیه اهمیت بیشتری دارد که طبق نکات و معیارهای قبلی به آن سایز و فونت متفاوتی دادید. برای نقطه کانونی شیت بندی معماری حتی باید رنگ متفاوتی هم در نظر بگیرید تا کاملا نسبت به زمینه سیاه و سفید برجسته شود.
• محل قرارگیری عنوان:
یکی دیگر از مواردی که حرفه ای بودن شیت بندی معماری شما را نشان می دهد، محل قرارگیری عنوان است. بهترین قسمت بالا سمت راست یا چپ است تا در صورت بررسی طرح از جهات مختلف به عنوان اولین بخش جلب توجه کند. حتی برخی پروژه ها سمت پایین یا وسط را انتخاب می کنند که تنها در صورتی که عامل مزاحم و تداخل کننده با هدف پروژه و المان اصلی نباشد مناسب خواهد بود. در شیت بندی معماری هتل گوشه پایین سمت راست نیز مناسب است.
نکات و اصول شیت بندی معماری
تمامی مواردی که تا الان گفته شدند نه تنها تعیین کننده کیفیت شیت بندی حرفه ای معماری شما هستند بلکه می توان جزو نکات شیت بندی معماری هم در نظر گرفت. در ضمن تمامی این موارد چه برای معماری یک فضای تجاری، هتلینگ و چه برای ساختمان های مسکونی و اداری کاربرد دارند. زمانی که شما به طراحی ویلا فکر می کنید برای شیت بندی باید همان نکاتی را رعایت کنید که در طراحی لابی هتل باید در نظر بگیرید. تنها تفاوت در اولویت و نوع المان ها و ریزه کاری ها خواهد بود. در ادامه برخی از مهمترین نکات شیت بندی معماری را به طور خلاصه مشاهده می کنید.
• همه اطلاعات لازم نیست در یک شیت قرار بگیرند. شما می توانید برحسب نوع پروژه شیت های مختلف در نظر بگیرید.
• اطلاعات باید به شکل دسته بندی شده و با رعایت سلسله مراتب به مخاطب نمایش داده شوند و به سایز و ابعاد هم دقت شود.
• تناسب طلایی، جدیدترین شیت بندی معماری است به این معنا که همیشه یک سوم شیت خود را به اطلاعات کلیدی اختصاص دهید.
• کار گرافیکی برای شیت بندی مناسب است اما اگر بیش از حد شود، اصل پروژه را به حاشیه می برد. بنابراین براساس نوع پروژه، میزان کارهای گرافیکی را مشخص کرده و براساس آن عمل کنید.
• دیاگرام و طرح ها و المان های گرافیکی باید حامل پیام و کانسپت معماری شما باشند بنابراین نسبت بین متن و بخش گرافیکی را متعادل و طبیعی در نظر بگیرید. به عبارت دیگر معماری باید بیان کننده خودش باشد نه اینکه توضیح داده شود.
• فونت بیش از حد مخصوصا از نوع فانتزی نه تنها جذاب نیست بلکه هویت بصری را هم زیر سؤال می برد و چه بسا به خوانایی متن ضربه وارد کند.
• اجزای شیت را کلاژ نکنید. اضافه کردن اجزای مختلف در شیت بندی دستی باید به گونه ای باشد که پیوسته جلو برود و نتوان آنها را جابجا کرد.
• اجزای شیت را مورب رسم نکنید. این کار هیچ منطق و اصولی ندارد. در شیت بندی معماری فقط پلان قابلیت چرخش به شمال و مقطع و نما در چهار طرف قابل ترسیم هستند.
• پلان های مختلف در یک شیت را نزدیک هم قرار ندهید و فاصله بگذارید. از پرسپکتیو برای فاصله گذاری استفاده نکنید چون ارتباطی ندارد.
• هیچ وقت سعی نکنید طبق یک کلیشه اقدام به شیت بندی معماری کنید. گاهی اوقات شیت ها فوق العاده هستند ولی پرسپکتیو هم ندارند یا اینکه حتی دو بعدی هم نیستند. پس الزامی به رعایت تمامی موارد نیست. خلاقیت داشته باشید.
• شیت بندی معماری نیازی به تقارن ندارد، پویایی و تعادل مهم است.
• همزمان که اجزا را اضافه می کنید راندو نکنید بجز اینکه بخواهید شیت بندی معماری خودتان را از بین ببرید! ابتدا کل شیت را ترسیم نمایید و سپس تصمیم بگیرید که چگونه باید راندو کنید.
• خطوط باید در جای مناسب بشکنند مثل طراحی ویلا کوهستانی که برای ترسیم کوه به خطوط شکسته نیاز دارید. اما در برخی جاها خطوط مستقیم و منحنی نیاز خواهید داشت. خطوط منحنی ظرافت و کاربرد خاصی دارند و به آن دقت کنید.
• عناصر محیطی و طبیعی مثل درخت، سنگ، کوه و غیره باید با ابعاد صحیح و در پلان اول مشخص شوند چرا که تأثیر زیادی در ساخت مکان مورد نظر دارند.
• استفاده از فلش و علامت راهنما را فراموش نکنید تا بتوانید مسیرهای اصلی و فرعی را مشخص نمایید
• معمولا در شیت بندی معماری تصاویر در سمت چپ و متون در سمت راست قرار می گیرند.
• اجزای شیت کادربندی را انجام می دهند و نباید به شکل دستی این کار را انجام دهید. به عنوان مثال مقطع ساختمان به معنای انتهای کادر است.
• فونتی که استفاده می کنید باید کلا فارسی یا انگلیسی باشد در غیر این صورت در نظر مخاطب به این معناست که هنوز تکلیف کار با خودتان مشخص نیست.
جمع بندی مطالب
شیت بندی معماری خانه ویلایی یا اماکن تجاری و اداری طبق یکسری اصول مشخص و از پیش تعیین شده انجام می شوند هر چند این مورد به معنای حذف خلاقیت و ابتکار نیست. در این مطلب تلاش کردیم انواع شیت بندی معماری، اصول و نکات و قوانین شیت بندی معماری را براساس تجربه و منابع مختلف در اختیار شما قرار دهیم.
شیت بندی معماری مدرن در اکثر موارد به شکل کامپیوتری است و معمولا برای پروژه های دانشجویی و غیر کاری شیت بندی معماری خارجی و داخلی به شکل دستی انجام می گیرد. شیت بندی علاوه بر اینکه نیاز به دانش و مهارت بالای دارد و می توان گفت یکی از مهمترین وظایف و کارهای مهندسین معمار به شمار می رود، به خلاقیت و ایده پردازی هم نیاز دارد تا پلان شما را متفاوت و متمایز نشان دهد.
