نورپردازی نمای ساختمان اگر حرفه ای و اصولی انجام شده باشد و از تکنیک های مدرن و روز استفاده شده باشد باعث زنده به نظر رسیدن نما، پویایی و زیبایی هر چه تمامتر آن خواهد شد. اصول و روش های نورپردازی نمای ساختمان از مرحله انتخاب تجهیزات روشنایی مناسب و شیوه نصب آنها تا نوع و تکنیک نورپردازی را شامل می شود. بنابراین برخلاف اینکه تصور همیشگی ما این بوده نوع بافت و متریال و رنگ و جزئیات نما برای زیبا به نظر رسیدن آن کافی است و نورپردازی نمای ساختمان اصول و نکات خاصی ندارد، روش های بسیار زیادی وجود دارند که برای هر پروژه اختصاصی است. در این مطلب در رابطه با استانداردها، قوانین و نکات مختلف و روش های نورپردازی نمای ساختمان صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
منظور از روش های نورپردازی نمای ساختمان چیست و چرا مهم است؟
نورپردازی نمای ساختمان تکمیل کننده مرحله طراحی و ساخت است و از جدی ترین ایده های طراحی ویلا به حساب می آید. منظور از نما هم سطح خارجی و جلویی هر سازه معماری است بنابراین نورپردازی نما اشاره به نصب تجهیزات روشنایی و شیوه های روشن ساختن این بخش از ساختمان است. روش های نورپردازی نمای ساختمان هم بسته به نوع و سبک ساخت ممکن است بر روی روشن کردن بخش خاصی از نما یا کل آن تأکید داشته باشند.
اما چرا روش های مختلف برای نورپردازی نمای ساختمان معرفی کرده اند و تا این اندازه مهم است؟ نمای ساختمان اولین بخشی هر که کسی با آن مواجه می شود و هر احساسی که در نگاه اول به بیننده دست بدهد روی احساس خوشایندی و نارضایتی او نسبت به بقیه ساختمان هم اثر می گذارد. حتی در بین مباحث ساختمانی، نورپردازی نمای ساختمان بسیار معروف است. با نورپردازی مناسب می توانید جلوه ویژه و متفاوتی از ساختمان خود را در شب به نمایش بگذارید و زیبایی های مخفی آن را به رخ بکشید.
این کار فقط با کمک روش های نورپردازی نمای ساختمان که همگی مبتنی بر اصول، استانداردها و نکات ویژه آن هستند امکان پذیر خواهد بود. در ادامه قصد داریم در رابطه با همین روش ها صحبت کنیم.
3 روش کلی نورپردازی نمای ساختمان
اکنون که با نورپردازی نمای ساختمان و اهمیت بالای آن آشنا شدید باید در مورد انواع تکنیک نورپردازی نما اطلاعات کسب کنید. دقت داشته باشید که این روش ها بسیار کلی هستند و هر کدام از آنها را می توان به انواع مختلف تقسیم بندی کرد. ضمنا بسته به نوع ساختمان امکان ترکیب ساختن روش های نورپردازی نما هم وجود دارد که در لاکچری ترین خانه های جهان هم می بینید:
• نورپردازی یکدست (Uniform Façade Lighting):
نورپردازی یکدست به معنای این است که درجه روشنایی ایجاد شده روی سطوح عمودی و افقی نما یکسان باشد. بهترین نوع چراغ برای نورپردازی یکدست و همسان، نورافکن ها هستند هر چند می توانید از هر نوع چراغ دیگری که خصوصیات سبک معماری را به بهترین شکل نشان می دهد نیز استفاده کنید.
صرف نظر از نوع تجهیزات روشنایی که برای این شیوه نورپردازی نما استفاده می کنید، محل نصب آنها باید در کنار ساختمان های مجاوری یا بر روی زمین باشد و همچنین باید به فاصله چراغ با سطحی که قصد روشن کردن آن را دارید دقت کنید.
در نورپردازی یکدست تأکید اساسی بر روی روشن سازی یکنواخت نمای ساختمان است بنابراین می توانید در کنار نورافکن ها از چراغ های با تابش نقطه ای یا اسپات لایت هم استفاده کنید. اسپات لایت ها برای روشن سازی و مشخص کردن جزئیات نمای ساختمان مناسب هستند. از لحاظ سایز و اندازه کوچکتر از نورافکن ها هستند اما میزان روشنایی بیشتری دارند.
• نورپردازی موضعی (Local Façade Lighting):
از انواع روش های نورپردازی نمای ساختمان می توان به روش موضعی یا لوکال اشاره کرد. در این روش هدف این است که نقاط و جزئیات خاصی از نمای عمودی ساختمان روشن شود مثل ستون ها، سرستون ها و برجستگی ها. نورپردازی موضعی فقط برای مشخص کردن جزئیات نمای ساختمان نیست بلکه می توانید به شکل هماهنگ با نورپردازی های زمینی مثل نورپردازی مخصوص گیاهان و مسیرهای خاصی که در پای ساختمان هستند به کار ببرید.
• نورپردازی مخفی نمای ساختمان (Hidden Façade Lighting):
نور مخفی نمای ساختمان یکی از چالش برانگیزترین و البته جدیدترین روش نورپردازی نمای ساختمان است که اگر به درستی و با دقت زیاد انجام شود، ظاهر بسیار زیبا و خیره کننده ای پیدا خواهد کرد. چندین روش برای نور مخفی نمای ساختمان وجود دارد. یک روش تابش نور از کنار به بخش های مختلف نما از زوایای مناسب است تا شکل های مختلفی تشکیل شوند. روش دیگر نوعی از نورپردازی مخفی نمای ساختمان است که به کمک آن بخش هایی از سطح را برجسته می کنند که معمولا از ریسه های LED استفاده می شود.
سایر شیوه ها و روش های نورپردازی نمای بیرونی ساختمان عبارتند از:
• نورپردازی مستقیم: در این روش تجهیزات روشنایی مستقیما به سطح نما چسبیده اند و در جهات مختلف نما را روشن می کنند.
• نورپردازی Grazing: از جمله روش های نورپردازی نمای ساختمان حرفه ای است که در آن تجهیزات روشنایی را نزدیک به سطح نما و معمولا در قسمت پایینی قرار می دهند. با این کار هر چقدر نور به سمت بالاتر می رود اثر آن کمتر شده و محو می گردد. نورپردازی Grazing برای نماهایی که بافت و جزئیات زیادی دارند مناسب است.
• نورپردازی Washing: این نوع از روش های نورپردازی نمای ساختمان مختص نماهایی است که حالت فلت یا تخت و بدون برجستگی و جزئیات دارند. این نوع از نماها چون ظاهر خسته کننده و کسل آور پیدا می کنند با این روش ظاهر پویا و جذابی به آن می بخشند. در روش Washing تجهیزات روشنایی مثل روش قبل نصب می شوند اما فاصله آن از نما بیشتر است.
• نورپردازی تأکیدی: برخلاف روش های قبلی در نورپردازی نما، در این روش تجهیزات روشنایی فاصله کمتری با نما دارند و معمولا برای روشن کردن پنجره ها، ستون ها و جزئیات معماری مشابه از این شیوه کمک می گیرند.
انواع نورپردازی نمای ساختمان براساس مدل طراحی
یکی دیگر از انواع روش های نورپردازی نمای ساختمان براساس مدل طراحی آنهاست:
• نماهای صاف و بدون جزئیات و برجستگی (Solid Façade Lighting):
این نوع از نماها طراحی پیچیده و تزئینات خاصی ندارند که در اکثر ساختمان ها هم دیده می شوند. نورپردازی با اکثر چراغ های مخصوص نما امکان پذیر است و شما می توانید چراغ هایی با دما و رنگ نور مختلف را با هم ترکیب کنید.
• نماهای با بخش های جداکننده عمودی (Vertically Divided Facade):
این نوع نماها دارای بخش های عمودی جداکننده بین دیوارها و قسمت های معماری مختلف هستند. باید از چراغ هایی استفاده کنید که جهت تابش نور آنها براساس نوع ساختار باید تغییر کند. بهترین نوع چراغ برای نورپردازی نمای ساختمان هایی که بخش های عمودی دارند، چراغ هایی با تابش نوری باریک و بلند است. جهت تابش نور می توانید به سمت بالا یا پایین باشد.
• نماهای با بخش های جداکننده افقی (Horizontally Divided Facade):
روش های نورپردازی نمای ساختمان هایی که بخش های جداکننده افقی دارد دقیقا برعکس نمونه های عمودی است. نورپردازی این نوع نماها سایه های زیادی ایجاد می کند که از یک طرف به زیبایی ظاهری و حرفه ای تر به نظر رسیدن آن کمک می کند و از یک طرف هم نورپردازی آن را چالش برانگیز خواهد کرد. با این حال شرکت های حرفه ای می توانند به گونه ای نورپردازی نمای ساختمان را انجام دهند که بین سایه و نور تعادل برقرار کنند.
• نماهای مشبک (Perforated Façade Lighting):
نماهای مشبک دسترسی راحتتری برای نصب چراغ ها دارند اما روش های نورپردازی نمای ساختمان مشبک دشوارتر است چون امکان استفاده از تجهیزات روشنایی مختلف را که بافت و ویژگی های ساختمان را به خوبی مشخص کند فراهم می کند. همچنین برنامه ریزی برای نورپردازی این نوع نماها بسته به هزینه های مصرف انرژی، سایز نما و هزینه های نگهداری می تواند بسیار پیچیده و هزینه بر باشد.
قوانین و اصول نورپردازی نمای ساختمان
تا به الان با انواع روش هایی که می توانید به کمک آن نمای ساختمان را روشن کرده و تزیین کنید آشنا شدید. اما قوانین و اصول بسیار مهمی هم وجود دارند. قوانین و اصول برای هر چیزی که مشخص می شوند هدف تنها یک چیز است: اجرای صحیح روش های انجام کار.
شما ابتدا باید از کاربری و عملکرد و سبک معماری داخلی و نمای ساختمان خودتان مطلع باشید و سپس قوانین و اصول نورپردازی نمای ساختمان را مطالعه کنید و براساس آن مطمئن شوید پلانی که برای نورپردازی نما چیده اید و قصد اجرای آن را دارید صحیح است یا خیر.
با توجه به این موارد، مهمترین اصول نورپردازی نمای ساختمان عبارتند از:
• باید با هدف ساخت و کاربری آن هماهنگ باشد:
اولین اصل نورپردازی نما، هماهنگی کامل روش نورپردازی و کاربری آن است به عنوان مثال مکعب آبی در بیجینگ چین یک مرکز ملی آبی است که برای المپیک 2008 ساخته شد. وقتی به نورپردازی نمای آن نگاه می کنید براساس جریان حرکت آب تغییر می کند و کاملا مشخص است که ارتباط با تفریحات و ورزش های آبی دارد. این کار نه تنها به زیبایی نمای ساختمان کمک می کند بلکه طراحی و کاربری ساختمان را چندین برابر تقویت خواهد کرد.
• باید با قوانین شهرداری همسو باشد:
نحوه اجرای نورپردازی نمای ساختمان و مدلی که انتخاب می کنید نباید نقض کننده قوانین شهرداری باشد به همین دلیل برخی از طرح های نورپردازی نما قابلیت اجرایی ندارند. قوانین شهرداری هر منطقه هم متفاوت است. از طرفی اگر ساختمانی که قصد نورپردازی نمای آن را دارید با یک رویداد یا ایونت بین المللی مرتبط باشد باید استانداردهای بین المللی را هم در نظر بگیرید که شامل دوستدار محیط زیست بودن، حفظ انرژی و جلوگیری از تشعشعات مضر است.
• باید اثر هنری بسیار خوبی ایجاد کند:
همانطور که گفتیم روش های نورپردازی نمای ساختمان و تجهیزات روشنایی که می توانید برای آنها انتخاب کنید تنوع بالایی دارند. هر یک از این روش ها و تجهیزات و چراغ ها اثرات مخصوص به خود را دارند. به عنوان مثال می توانید با تغییر رنگ و مدل چراغ اثر متفاوتی روی نما بگذارید یا نورپردازی استاتیک یا پویا بکار بگیرید. در هر حالت باید دقت کنید که پیچیدگی و زیبایی نورپردازی نما فراتر از طراحی و سبک نما نباشد در غیر این صورت زیبایی آن گم خواهد شد و از اصل اولیه دور خواهید شد. تنها باید به این مورد فکر کنید که نوع نورپردازی نما به گونه ای باشد که با توجه به نوع نما بهترین و زیباترین حالت را ایجاد کند.
• نباید آلودگی نوری ایجاد کند:
در نورپردازی نمای ساختمان باید دقت کنید که آلودگی نوری ایجاد نکند این آلودگی نوری می تواند برای ساختمان های مجاور یا حتی جاده ای باشد که از نزدیکی آن عبور می کند. در هر دو صورت مزاحم زندگی همسایگان و رانندگانی است که از آن مسیر عبور می کنند که علاوه بر خطرات سلامتی، خطر تصادف هم ایجاد می کند. علاوه بر میزان درخشندگی، باید نحوه و زاویه قرارگیری چراغ های نما هم مناسب باشد.
• از نورهای رنگی با احتیاط کامل استفاده نمایید:
نورهای رنگی زیبایی بیشتری به نمای ساختمان شما می بخشند اما باید دقت کنید که این نورهای رنگی با ساختمان های مجاور یا ساختمان هایی که کاربری خاص دارند مثل برج های رادیویی یا ساختمان های آتش نشانی تشابه و تداخل نداشته باشد. همچنین نورهای رنگی نباید مزاحم خانه های مجاور و رانندگان جاده ها باشد که از این لحاظ مرتبط با اصل آخری است.
• باید اقدامات ایمنی رعایت شوند:
از اصول نورپردازی نمای ساختمان رعایت اقدامات ایمنی است به نحوی که احتمال ایجاد آتش سوزی ناشی از اتصال سیم های برق و خطرات مشابه آن به وجود نیاید. همچنین باید به اندازه کافی از چراغ های روشنایی استفاده کنید تا تعداد زیاد آنها مزاحم محیط زیست نباشد، نصب و شیوه نوردهی آنها متناسب با استانداردها باشد و فشار زیادی به سیستم برق رسانی وارد نکند.
از دیگر قوانین و اصول نورپردازی نمای ساختمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چراغ های نما را در موقعیتی قرار دهید که هم جنبه زیبایی شناختی و هم نوردهی اصولی به یک اندازه رعایت شوند
- نورپردازی دیوارهای نما با اسپات لایت یا چراغ های نقطه ای تأثیر عالی می گذارد پس در جایی قرار دهید که بتوانید آنها را به راحتی تعویض کرده یا وضعیت آنها را تغییر دهید.
- برای چراغ ها از لامپ های LED استفاده کنید تا در مصرف برق صرفه جویی شود و گرمای حاصل از چراغ ها باعث گرمایش محیط زیست نشود
- سعی کنید از یک نوع سبک چراغ مخصوص نما استفاده نمایید تا هارمونی و تناسب کامل با نما و محیط اطراف برقرار شود
اصول مهم انتخاب نورپردازی نمای ساختمان
در نحوه اجرای نورپردازی نمای ساختمان باید علاوه بر رعایت اصول و قوانین ذکر شده به یکسری نکات کلی هم دقت داشته باشید و براساس آن نوع نورپردازی و چراغ های نما را انتخاب نمایید:
• چراغ های نمای ساختمان های حاشیه شهرها:
برای نورپردازی نمای ساختمان هایی که در حاشیه شهرها هستند باید به آلودگی نوری توجه ویژه داشته باشید مخصوصا اگر در مجاورت آن ساختمان مسکونی قرار داشته باشد. نوع نوری که انتخاب می کنید باید آرامش بخش و سرد باشد. اما اگر در کنار آن ساختمان تجاری قرار داشته باشد می توانید از هر مدل نورپردازی استفاده نمایید و نگرانی کمتری بابت آلودگی نوری در شب وجود خواهد داشت.
• چراغ های نما برای ساختمان هایی که دید خوبی ندارند:
اگر قصد نورپردازی نمای ساختمانی را دارید که دید خوبی نسبت به آن وجود ندارد به عنوان مثال ساختمان های کناری و روبرویی دید مستقیم آن را گرفته اند، بنابراین نورپردازی کل نما منطقی نیست. در این حالت فقط چراغ ها را با هدف امنیتی نصب کنید. حتی می توانید چراغ هایی برای نورپردازی نما استفاده کنید که المان های خاصی از نما را بولد کنند و سبک معماری آن را به خوبی نشان دهند.
• نورپردازی نمای ساختمان ویلایی و مسکونی:
نورپردازی نمای ساختمان مسکونی اصول و قوانین متفاوتی دارد. اگر ساختمان مدنظر در شهرک مسکونی واقع شده باید از رنگ نورهای خنک استفاده کنید. اگر ساختمانی که در نظر گرفته اید در انتهای جاده ای است که در اطراف آن ساختمان و افراد خاصی وجود ندارند نورپردازی کل نما درست نیست چون هیچ توجه خاصی را به خود جلب نمی کند.
از طرفی در نورپردازی نمای ساختمان ویلایی باید طوری عمل کنید که شخصیت صاحب ملک و ساکنین درون آن را نشان دهد. این نورپردازی باید به ساختمان هویت بدهید و ساکنین احساس خیلی خوبی داشته باشند. اگر ساکنین ساختمان در اکثر مواقع داخل ساختمان هستند، نوعی از نورپردازی را انتخاب کنید که احساس راحتی، آسایش و امنیت به آنها منتقل کند.
نکات نورپردازی نمای ساختمان
روش های نورپردازی نمای ساختمان ایرانی و پروژه های بین المللی زمانی به شکل موفقیت آمیز اجرا خواهند شد که نکات مربوط به آن به درستی پیاده سازی شوند:
• نوع رنگ و شدت نور:
نوع رنگ نور که تعیین کننده دمای رنگ نور است باید متناسب با نوع معماری و جزئیاتی باشد که قصد نورپردازی آن را دارید. به عنوان مثال برای المان های معماری و نما از نور سفید گرم باید استفاده کرد که دمای آن بین 2500 تا 2700 کلوین است. شدت نور هم باید به اندازه ای باشد که عامل مزاحمت و آلودگی نوری نباشد.
• برجسته سازی المان ها:
نمای ساختمان هایی که با جزئیات معماری زیاد همراه هستند باید به گونه ای نورپردازی شوند که این جزئیات را به خوبی برجسته کرده و به نمایش بگذارند.
• ارتفاع و فاصله نصب:
شاید تصور ما از نورپردازی نما این باشد که تجهیزات نوری باید به نما چسبیده باشند در حالی که بسته به روش نورپردازی که در عناوین قبلی توضیح دادیم در برخی مواقع باید فاصله دار نصب شوند.
• فاصله تجهیزات نسبت به یکدیگر:
هر یک از چراغ های روشنایی تا شعاع خاصی را روشن می کنند، بنابراین نباید تجهیزات روشنایی نسبت به یکدیگر به قدری نزدیک باشند که نور آنها همپوشانی پیدا کند. در این حالت بهره وری انرژی کاهش پیدا کرده و برای پوشش دادن فضا باید چراغ های بیشتری نصب کنید.
• جهت قرارگیری چراغ ها:
بسته به نوع طراحی و سبک معماری نما لازم است جهت قرارگیری چراغ های نما را تعیین کنید. گاهی اوقات لازم است چراغ ها به شکل عمودی و گاهی نیز به شکل افقی نصب شوند.
انواع چراغ های مناسب نورپردازی نما
تمامی نکات و مواردی که تا اینجا توضیح داده شدند به نوعی به شما کمک خواهند کرد تا از بین روش های نورپردازی نمای ساختمان، بهترین گزینه را انتخاب کنید. اما نورپردازی حرفه ای نیازمند انتخاب چراغ مناسب نیز هست. در ادامه چند نمونه از بهترین چراغ های نورپردازی نمای ساختمان را معرفی می کنیم:
• چراغ دیواری (Wall Light):
چراغ های دیواری محبوب ترین نوع چراغ مخصوص نماست که به کمک آنها می توانید ترکیبی از سایه – روشنایی ایجاد کنید و در جهات مختلف نورپردازی داشته باشید.
• چراغ دفنی (In-Ground Light):
چراغ های دفنی برای آن دسته از نورپردازی هایی که باید نور از پایین به سمت بالا بتابد بهترین انتخاب هستند. دامنه پرتاب نور و شعاع نور در این چراغ ها بسیار مناسب است اما باید تابش نور را به خوبی تنظیم کنید. شما می توانید تعداد کمتری چراغ دفنی ولی با قدرت بالاتر و برعکس داشته باشید که بستگی به نوع طراحی نما و مساحت آن دارد.
• نورافکن های LED (LED Floodlights):
تمامی ساختمان های امروزی مجهز به لامپ های LED هستند چون کارآمدی و بهره وری انرژی بسیار بهتری دارند و عملکردشان فوق العاده است. با اینکه هزینه تجهیز نما با لامپ های ال ای دی در ابتدا بیشتر است اما در طول زمان استفاده با کاهش هزینه های مصرف برق به خوبی جبران خواهد شد. ضمنا قدرت تولید نور در این چراغ ها بیشتر است بنابراین برای نورپردازی نمای ساختمان هم مناسبتر هستند.
• چراغ های سقفی (Ceiling Light):
چراغ های سقفی در برخی نماها نتیجه بسیار بهتری دارند و نگهداری از آنها راحتتر است. در پروژه هایی که نیاز به پرتاب نور از بالا به پایین باشد چراغ های سقفی گزینه بهتری هستند. این نوع چراغ ها را می توان به سرستون ها یا زیر تاج سقف های نما نصب کرد و محیط زیادی از نما را با آنها روشن کرد. گاهی اوقات ترکیبی از چراغ های سقفی و دفنی را هم استفاده می کنند. چراغ های سقفی معمولا چون در بالای خود محافظ دارند نیاز به محافظت اضافه در برابر برف، بارندگی یا خطرات آب و هوایی نیست.
جمع بندی مطالب
روش های نورپردازی نمای ساختمان بستگی به سبک و معماری، نوع کاربری ساختمان و نیاز و درخواست های کارفرما دارد. براساس این موارد و طبق نکات و اصول نورپردازی نمای ساختمان و سپس انتخاب بهترین نوع چراغ می توانید حرفه ای ترین پروژه های نورپردازی را با موفقیت به سرانجام برسانید. فراموش نکنید که نما، اولین چیزی است که بیننده با آن مواجه می شود و باید تأثیر بسیار خوبی بگذارد.
