نقشه های ساختمانی به نقشه هایی گفته می شود که به صورت دستی یا به کمک نرم افزارهای مختلف توسط معماران و مهندسین معماری داخلی و طراحی داخلی تهیه می شوند. کاربرد نقشه های ساختمانی در پروژه های ساخت ویلا دماوند، ساخت و ساز برج و آپارتمان و ویلاهای مسکونی، ساختمان های اداری و تجاری است. با توجه به اینکه نقشه های ساختمانی برای کدام قسمت از ساختمان توسط مهندس مربوطه طراحی می شوند اطلاعات مختلفی را به نمایش می گذارند. به طور کلی انواع نقشه های ساختمانی صرف نظر از نوعی که دارند با هدف به تصویر کشیدن ابعاد سازه، به نمایش گذاشتن قسمت های مختلف هر خانه یا واحد تجاری و اداری، راهنمای روند ساخت و غیره ترسیم می شوند. در ادامه ابتدا در خصوص اهداف ترسیم انواع نقشه های ساختمانی و سپس مدل های مختلف آن صحبت خواهیم کرد.
اهمیت ترسیم انواع نقشه های ساختمانی
انواع نقشه های ساختمان که پلان کلی را نشان می دهند ترکیبی از طرح و نقشه های مختلفی است که چشم انداز و درک سه بعدی از ساختمان مدنظر پس از اتمام ساخت به ما می دهند. بنابراین به کمک انواع نقشه ساختمان می توان مسائلی مثل ایده های طراحی ویلا، ساخت ویلا دماوند و طراحی ویلا در مکان های مختلف را به خوبی پیاده سازی کرد و ایرادات کار را قبل از ساخت مشخص کرد.
ویژگی انواع نقشه های عمرانی قابلیت سفارشی سازی آنهاست بنابراین هم برای مراحل ساخت یک سازه ساختمانی و هم پروژه های بازسازی و نوسازی مناسب هستند. این ویژگی یکی دیگر از دلایل اهمیت ترسیم نقشه های ساختمانی است. براساس این نقشه ها، شیت بندی معماری شکل می گیرد و مهندسین ناظر براساس آن روند انجام کار، تخمین هزینه ها و خرید لوازم و مصالح را تعیین می کنند.
اگر بخواهیم به دلایل لزوم ترسیم انواع نقشه های اجرایی در ساختمان، طراحی باغ ویلا، طراحی و ساخت آپارتمان و ... اشاره کنیم تا بدانید چرا اهمیت زیادی دارند می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
• طرح و شمای کلی از خانه یا ساختمان مدنظر مشخص می کند و موقعیت سایر اجزا نسبت به محیط و یکدیگر معلوم می شود
• نوع و سایز مرزبندی دیوارها، نوع و نحوه دسترسی به اطراف و جاده ها و امکانات موجود مشخص می شوند
• کانسپت های جالب در معماری فقط با تهیه انواع نقشه های ساختمانی امکان پذیر است
• نقشه های ساختمانی مشخص می کنند که کارفرما انتظار دارد پس از اتمام پروژه ساخت و ساز چه ساختمانی تحویل بگیرد
• طراحی و معماری داخلی به همراه بخش بندی های دکوراسیون داخلی ساختمان (تفاوت معماری داخلی و دکوراسیون داخلی) فقط با تهیه نقشه های لازم برای ساخت ساختمان مشخص می گردند و می توان براساس آن بودجه بندی کرد
• با نقشه کف ساختمان بخش های اصلی و خاص مثل گاراژ، پاسیو، قسمت های جلویی خانه و بخش هایی مثل شومینه در ویلاها یا قسمت هایی که نیازمند کارهای اضافه تر هستند مشخص می شوند
و غیره.
بنابراین متوجه اهمیت انواع نقشه های اجرایی ساختمان شدید ضمن اینکه این موارد مشخص می کنند هدف از ترسیم این نوع نقشه ها چیست. در ادامه انواع نقشه های ساختمانی به همراه کاربرد هر کدام را معرفی می کنیم.
انواع نقشه های عمرانی ساختمانی
انواع نقشه های ساختمانی ویلایی یا کلیه ساختمان های اداری و تجاری یا نقشه طراحی باغ ویلا با اهدافی که گفتیم طراحی و رسم می شوند. اما این نقشه ها چه مدل ها و انواعی دارند و انواع نقشه های ساختمانی چیست؟ در ادامه به بررسی و معرفی کامل این موضوع پرداخته ایم:
-
نقشه معماری ساختمان
ویژگی یک خانه خوب از نظر معماری روش های تشخیص زیادی دارد و یکی از آنها بررسی نقشه معماری ساختمان است. طبق تعریف سازمان نظام مهندسی، منظور از نقشه معماری همان پلان ساختمان (Plan) است که انگار یک برش افقی فرضی از دو سوم ارتفاع از کف طبقه زده شده باشد. مشهورترین معماران جهان قدرت و مهارت خود را با طراحی پلان حرفه ای به رخ می کشند. اطلاعات مختلفی نظیر موارد زیر را به ما می دهند:
• متراژ قابل ساخت و ساز
• ارتفاع دیوارهای داخلی و خارجی یا دیوارهای محوطه
• فاصله ای که بین بخش های مختلف ساختمان وجود دارد
• نحوه قرارگیری و موقعیت بخش های مختلف هر واحد یا قسمت از ساختمان
• موقعیت قرارگیری امکانات خاص یک ساختمان مثل آسانسور، راه پله، درب های خروج اضطراری و غیره
• کلیه اطلاعات جزئی مربوط به قرارگیری، موقعیت مکانی و فضایی سازه
همانطور که گفتیم به نقشه معماری، پلان هم می گویند اما منظور از طراحی پلان مسکونی چیست؟ به نقشه های ساختمانی که توسط معمارها طراحی و ترسیم می شود و اطلاعات گفته شده را در اختیار پیمانکاران و مهندسین قرار می دهد پلان گفته می شود. برای تهیه انواع نقشه های ساختمانی دو طبقه و چند طبقه مثل آپارتمان ها، نقشه پلان تیپیکال (Typical Plan) تهیه می شود که به معنای پلان یکسان برای کلیه طبقات است. در پلان های معماری، مقطع (Section) و نما (Elevation) هم مشخص می شوند.
امروزه انواع نقشه های ساختمان ویلایی، اداری و تجاری توسط نرم افزارهای حرفه ای نظیر اتوکد انجام می شود و کمتر شاهد بکارگیری روش های دستی هستیم. روش های کامپیوتری و نرم افزاری امکان ویرایش سریع در هر زمان را می دهند، روند کار را راحتتر می سازند، دقت و کیفیت تهیه انواع نقشه های ساختمانی معماری را بالاتر می برند و جزئیات را با دقت و کیفیت بیشتری به نمایش می گذارند ضمن اینکه حمل و نقل آنها به سادگی حمل یک فایل در فلش مموری است.
برای تهیه انواع نقشه کشی های ساختمانی از نوع نقشه معماری یا تهیه پلان باید به نکات بسیار مهمی توجه داشت که عبارتند از:
• تعیین مقیاس که در واقع مشخص می کند هر یک از بخش های موجود در نقشه چه مساحت یا متراژی را در حالت فیزیکی و واقعی اشغال می کنند
• تعیین جهات جغرافیایی
• رعایت کلیه نکات شیت بندی
• ترسیم کلیه طرح های اولیه مثل سایت پلان، مقاطع و نمادها، انواع پلان
• ترسیم دیوارها باید جزئی و کامل باشد یا به عبارتی باربر بودن یا نبودن، ضخامت، عریض تر بودن دیوارهای خارجی و سایر موارد رعایت شوند
• اندازه و یا سایز، موقعیت قرارگیری پنجره ها و سایر موارد باید مشخص باشند
• بخش هایی نظیر پله ها و بخش های جدا کننده باید به طور کامل تعیین گردد
با توجه به توضیحات داده شده می توان دریافت که از بین انواع نقشه های ساختمانی، طراحی پلان از همه مهمتر است و به فرد دید کامل از بالا یا اصطلاحا Birds View می دهد. دقت داشته باشید که اقدام حرفه ای این است که ابتدا یکی از انواع سبک معماری مشخص شوند و سپس براساس آن نقشه معماری و سایر نقشه های ساختمانی تهیه شوند.
نقشه سازه یا محاسباتی
دیگر نمونه ای از نقشه های ساختمانی، نقشه سازه است که بعد از طراحی پلان کشیده می شوند. در نقشه سازه اطلاعاتی مثل جزئیات ساخت و ساز و نحوه اجرا مشخص می شوند. نقشه های سازه به انواع نقشه های اسکلت ساختمان، پی و ستون ها، نقشه دیوارهای برشی و باربر و نقشه های تیر ریزی سقف تقسیم بندی می گردند.
نقشه تأسیساتی
نام نقشه های ساختمانی از نوع تأسیساتی را حتما شنیده اید. این نقشه ها به دو نوع مکانیکی و برقی تقسیم می شوند.
1- نقشه تأسیسات مکانیکی: این نقشه ها اطلاعاتی در خصوص لوله کشی ها، نحوه و مسیر هدایت آب و فاضلاب و غیره به معماران و سازندگان می دهد. لوله کشی های آب سرد و گرم بهداشتی، لوله کشی های شوفاژ، لوله کشی سیستم تهویه، شبکه جمع آوری آب باران و فاضلاب، کانال های تهویه کولر، لوله کشی موتورخانه و مواردی از این قبیل باید در نقشه تأسیسات مکانیکی مشخص شوند.
2- نقشه تأسیسات برقی: کلیه مواردی که با برق سروکار دارند باید توسط شرکت معماری در این نوع از نقشه ها ترسیم شوند. مثلا محل سیم کشی برق، آنتن و تلفن در این نقشه ها مشخص می گردند.
انواع نقشه کشی های ساختمانی
تا به الان با انواع نقشه های ساختمانی براساس نوع کاربرد و اطلاعاتی که در اختیار قرار می دهند آشنا شدید. یک شرکت طراحی باغ ویلا یا مجری و سازنده ساختمان های اداری و تجاری از نقشه های ساختمانی مختلفی استفاده می کند که در ادامه قصد داریم به معرفی آنها بپردازیم. دقت داشته باشید هر یک از این نقشه ها یا پلان ها در یکی از سه دسته ای که معرفی کردیم قرار می گیرند:
-
پلان سایت (Site Plan)
پلان سایت یا نقشه معماری سایت اولین طراحی هر پروژه ای است که کلیه پلان محل ساخت و ساز را نشان می دهد. این مدل از انواع نقشه های ساختمانی کلیه حد و مرزها، دسترسی به ساختمان و بخش های مختلف که در نزدیکی یا داخل پروژه ساخت وجود دارند را مشخص می کنند. در این نقشه کلیه ارتباطات خدماتی مثل آبرسانی، زهکشی و تخلیه، خطوط فاضلاب و لوله های برق، کابل های ارتباطی و غیره مشخص می شوند.
-
پلان طبقات (Floor Plan)
یکی از جالب ترین انواع نقشه های ساختمانی سه خوابه و چند خوابه و دوبلکس و غیره، پلان یا نقشه کف است. در این نقشه یک نمای کلی از بالا نسبت به کف و طبقات کشیده می شود. ساختمان های چند طبقه دارای پلان طبقاتی متفاوت هستند. پلان طبقات اطلاعاتی نظیر ابعاد اتاق ها، ابعاد دیوارهای درونی و بیرونی، ابعاد درب و پنجره ها، موقعیت قرارگیری مبلمان، پلکان و جهت آنها را نشان می دهد.
پلان طبقات که یکی از مهمترین انواع نقشه های ساختمانی هم هست به دو شکل دو بعدی و سه بعدی تهیه می شوند. مدل دو بعدی به شکل فلت یا تخت بوده و ابعاد اتاق ها، دیوارها، درب ها، پنجره ها و پلکان و غیره را نشان می دهد. مدل سه بعدی شکل واقعی کل ساختمان همراه با مبلمان را از بالا به تصویر می کشد.
-
پلان ساختاری (Structural Plan)
در بین انواع بزرگترین شرکت ساختمانی جهان، پلان ساختاری یا سازه ای، دید کاملی نسبت به جنبه های ساختاری یا سازه ای به ما می دهد. این پلان شامل موقعیت یا لوکیشن، نامگذاری بخش های مختلف، ابعاد و محل قرارگیری تقویت کننده های ساختمان، جزئیات المان های سازه ای و اجزای باربر ساختمان هستند. این مدل از نقشه ساختمانی چون میزان قدرت ساختمان را نشان می دهد بسیار اهمیت دارد.
-
پلان تراس (Terrace Plan)
در طراحی ویلای مدرن یا کلاسیک که تراس و بالکن اهمیت زیادی دارند و جزو جدایی ناپذیر محسوب می شوند، پلان تراس الزامیست. در پلان تراس علاوه بر جایابی و مشخص کردن خصوصیات و ویژگی های تراس، یک دید کامل از منظر سقف ساختمان می دهد تا محل قرارگیری پلکان، دیوارهای جان پناه و غیره مشخص شوند.
-
پلان برش مقطعی (Cross-Section)
پلان یا انواع نقشه های ساختمانی با برش مقطعی با هدف نشان دادن جزئیات ابعاد، ضخامت و قطر بخش های مختلف ساختمان و موارد نظیر آن ترسیم می شود. به عبارت ساده تر، در این نوع پلان یک برش تکه ای از ساختمان زده می شود تا ارتفاع طبقات، ارتفاع تیرها، ستون ها، تیر پایه ها و غیره مشخص گردد. این نقشه دو بعدی است و به شکل خط مستقیم با نقطه های توپر نمایش داده می شود.
-
پلان نما (Elevation Plan)
برای طراحی نمای ساختمان نیاز به نقشه ها یا پلان نما داریم. این نوع از نقشه های ساختمانی یک سمت ساختمان را نشان می دهند و به شکل دو بعدی تصویری از نما را ترسیم می کند. هدف از ترسیم پلان نما این است که فرم و ظاهر نهایی نما را در یک سمت خاصی از ساختمان نشان دهد. پلان نما دو نوع است:
نمای خارجی (External Elevation)
نمای خارجی که بخش بیرونی ساختمان را نشان داده و جزئیاتی از قبیل شکل نهایی نما، ارتفاع طبقات و بیرون زدگی و تزیینات را به تصویر می کشد. پلان نمای خارجی در طراحی ویلای کلاسیک که جزئیات زیادی دارد باید با دقت زیاد ترسیم شود. این نوع پلان به شکل دو بعدی و سه بعدی تهیه می گردد. در مدل دو بعدی ابعاد و محل قرارگیری متریال های مختلف مثل سنگ و آجر و رنگ ها و در مدل سه بعدی فرم و ظاهر دقیق نما پس از اتمام ساخت به نمایش در می آید.
نمای داخلی (Internal Elevation)
پلان نمای داخلی پیش تصویری از فضای داخلی ساختمان است. در این پلان از انواع نقشه های ساختمانی، محیط داخلی اتاق های مختلف به همراه جزئیات رنگ آمیزی، محل قرارگیری مبلمان، نوع نورپردازی و الگوهای طبقات مشخص می شوند. در اکثر موارد این نوع پلان ها سه بعدی طراحی می شوند.
-
پلان محوطه (Landscape Plan)
حتی اگر تکنولوژی جدید ساختمان سازی هم استفاده کنید اما محوطه سازی خوبی نداشته باشید قطعا ناقص خواهد بود. اگر باغ یا باغچه کوچکی در حیاط منزلتان بخواهید یا قصد راه اندازی گلخانه، سازه آبی، باربیکیو، آلاچیق و غیره داشته باشید باید پلان محوطه ترسیم شود. در این مدل از انواع نقشه های ساختمانی اطلاعاتی در خصوص جزئیات محل قرارگیری باغچه ها، فضای سبز، محل پیاده رو، آبنماها و سازه های آبی، استخر شنا و جکوزی و غیره مشخص می گردند.
-
پلان حفاری (Excavation Plan)
پلان حفاری یکی از انواع نقشه های ساختمانی است که میزان و ابعاد حفاری را در سایت پروژه مشخص می کند. حتی در این پلان شیوه و روش حفاری، تونل زنی، عمق و عرض و طول حفاری بسته به نوع پروژه و محل ساخت و ساز تعیین می گردد.
-
پلان سقف (Ceiling Plan)
یکی از انواع نقشه های ساختمانی دوبلکس که شاید یک سقف با سقف کاذب و سقف برای نیم طبقات مثل اتاق زیر شیروانی داشته باشند، پلان سقف است. در پلان سقف به شما زاویه دیدی از سقف می دهد هنگامی که از پایین به آن نگاه می کنید. در این پلان نوع وسایل و شیوه نورپردازی، ویژگی های زیبایی بخش تزیینات و کنده کاری های سقف، طراحی بخش های مختلف و سقف های کاذب را مشخص می کنند.
جمع بندی مطالب
با بررسی انواع نقشه های ساختمانی که براساس فاکتورهای مختلف تقسیم بندی می شوند می توان به جزئیات هر کدام پی برد. با اینکه نقشه خوانی فقط توسط افراد متخصص انجام می شود اما این نقشه ها به گونه ای طراحی می شوند که با توضیح شفاهی به کارفرمایان می توان به آنها کاملا جزئیات را توضیح داد تا یک شمای کلی از طرح نهایی ساختمان پس از اتمام ساخت و ساز پیدا کنند
