استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر چیست و چه اصولی باید رعایت شوند؟

بناهای فرهنگی مثل آمفی تئاتر روز به روز در حال افزایش هستند چون به هر میزان علم و فناوری گسترده تر می شود، موضوعات برای صحبت کردن نیز افزایش می یابد. از طرفی مدیریت ساخت و طراحی سالن آمفی تئاتر بسیار حساس است چون علاوه بر زمانبر بودن و صرف هزینه های زیاد، پس از تکمیل ساخت قابل تغییر نیست مگر اینکه هزینه های چند برابری صرف بازسازی  شود. در ادامه تلاش کرده ایم تا استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر را به طور کامل بررسی کنیم.

استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر چیست؟

منظور از استانداردهای طراحی آمفی تئاتر یعنی ایجاد محیطی متعادل برای نشستن و گوش دادن حضار و صحبت کردن سخنرانان و دید کافی برای هر دو افرادی که در سالن حضور دارند. از طرفی در طراحی پلان معماری باید سیستم های امنیتی و نظارتی، خدمات مختلف و امکانات گوناگون نیز برای سالن آمفی تئاتر در نظر گرفته شوند که در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.

با توجه به اینکه یک سالن آمفی تئاتر از یک یا چند بخش ورودی، محل انتظار یا لابی، سال اجرا، خدمات پشت صحنه، نورپردازی و اتاق فرمان، محل نشستن حضار، اتاق های استراحت، اتاق گریم و غیره تشکیل شده ضوابط و استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر پیچیده است. به همین دلیل یکی از چالش برانگیزترین پروژه های معماری محسوب می شود. 

قبل از اینکه ضوابط، استانداردها و اصول طراحی آمفی تئاتر را توضیح دهیم بد نیست بدانید که سالن های آمفی تئاتر مخصوص ساختمان های تجاری و اداری نیستند. امروزه در ایده های طراحی ویلا نیز بخش هایی برای سالن آمفی تئاتر، همایش یا کنفرانس نیز در نظر گرفته شده است. در ادامه استانداردهای سالن آمفی تئاتر را بررسی می کنیم

استانداردها و ضوابط طراحی سالن آمفی تئاتر

قبل از اینکه استانداردهای بخش های گوناگون سالن آمفی تئاتر را بررسی کنیم ابتدا باید با بخش های مختلف آن در طراحی معماری آشنا شوید. هر سالن آمفی تئاتر عموما از بخش های زیر ساخته شده:

1- بخش پذیرش که شامل ورودی، بخش کنترل بلیط، سالن انتظار یا لابی و غیره 

2- آدیوتوریم (Auditorium) که همان سالن اصلی است

3- سن که از بخش هایی مثل سن اصلی برای اجرا، صحنه، استودیو تمرین، استودیو ضبط و انبار ساخته شده

هرکدام از این بخش های آمفی تئاتر استانداردهای طراحی مخصوص به خودشان را دارند. در ادامه تلاش می کنیم استانداردهای مربوط به هر بخش را به طور کامل توضیح دهیم.

• استانداردهای ظرفیت سالن آمفی تئاتر:

در ساخت و طراحی داخلی سالن آمفی تئاتر باید به ظرفیت بخش تماشاگران و همچنین سن برای اجرا دقت داشته باشید. حداکثر ظرفیتی که برای این بخش ها می توان در نظر گرفت به فرم طراحی، محدودیت های سمعی و بصری، نوع ویو تماشاگران و شنوندگان یا به عبارت دیگر خط دید، اندازه و شکل سکو یا صحنه اجرا و تراکم رفت و آمد براساس نوع استفاده و کاربری آمفی تئاتر بستگی دارد. بنابراین از این لحاظ نمی توان استاندارد با مقادیر مشخص تعریف کرد.

• استانداردهای زوایای ردیف های سالن اصلی نسبت به سن:

در ساخت سالن آمفی تئاتر باید دقت داشته باشید که ردیف اول نسبت به سن یا سکوی اجرا باید زاویه 110 درجه داشته باشد که این میزان بسته به فرم و شکل طراحی کلی می تواند کمتر شود اما بیشتر از این مجاز نیست. ردیف وسط باید زاویه 60 درجه و ردیف آخر باید حداقل زاویه 30 درجه داشته باشد.

این زوایا مشخص می کنند که فاصله هر ردیف تا سن چقدر باشد. مثلا طبق استانداردهای سالن آمفی تئاتر، ردیف اول باید حداقل 3 متر از سن فاصله داشته باشد. عمق سن یا سکوی اجرا هم باید بین 4 تا 6 متر باشد.

• استانداردهای طول ردیف های سالن آمفی تئاتر:

شرکت ساخت و ساز آمفی تئاتر باید دقت داشته باشد که در هر راهرو از صندلی ها، حداکثر 16 صندلی مجاز است به جز اینکه به ازای هر 3 یا 4 راهرو یک درب خروجی جانبی در نظر گرفته شده باشد. در این حالت می توان تعداد صندلی های هر ردیف سالن آمفی تئاتر را تا 25 صندلی افزایش داد.

• استانداردهای صندلی سالن آمفی تئاتر:

براساس دکوراسیون استاندارد سالن آمفی تئاتر، ارتفاع و ردیف صندلی باید 10 تا 12 سانتیمتر باشد. فاصله پشت به پشت بین صندلی هایی که کفی تاشو دارند باید 75 سانتیمتر باشد. برای ایجاد فضای مناسب جهت عبور و مرور افراد حاضر در سالن، بین هر ردیف باید 40 سانتیمتر فضا باشد که 20 سانتیمتر بیشتر باید در نظر گرفت چون کفی صندلی وقتی به حالت عمود قرار می گیرد فضا اشغال می کند. عرض هر صندلی باید بین 18 تا 24 سانتیمتر باشد.

• ابعاد استاندارد سالن آمفی تئاتر:

براساس طراحی مدرن سالن های آمفی تئاتر تقریبا به ازای هر 200 صندلی باید 270 متر مربع فضا داشته باشید. این میزان برای 150 صندلی به 190 متر مربع و برای 75 صندلی به 125 متر مربع می رسد.

• چیدمان استاندارد صندلی های آمفی تئاتر:

امروزه طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر کلاسیک، مدرن و لاکچری 2 فرم کلی برای چیدمان صندلی ها و در نتیجه فرم و شکل کلی فضای داخلی وجود دارد. 

1- چیدمان با چندین راهرو (The multiple-aisle arrangement):

در این نوع چیدمان برای هر ردیف 14 تا 16 صندلی در نظر می گیرند و هر دو انتهای ردیف ها دسترسی به راهرو وجود دارد. اما اگر راهرو فقط از یک سمت قابل دسترسی باشد تعداد صندلی ها به 7 تا 8 عدد خواهد رسید.

2- چیدمان قاره ای (The continental seating plan):

این نوع چیدمان به شکل قاره ای یا محوریت پیدا کردن صندلی ها در بخش مرکزی انجام می شود و برخلاف شیوه چیدمان قبلی تعداد صندلی ها محدودیت خاصی در هر ردیف ندارد. طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر و چینش صندلی به شکل قاره ای، با گسترده تر ساختن فاصله هر ردیف و طول راهروها و افزایش درب های خروجی می توان فضای بیشتری برای چیدمان ایجاد کرد. در این روش برای هر فرد 0.7 متر مربع فضا در نظر می گیرند تا هم فضای لازم برای رفت و آمد در جلوی هر صندلی باشد و هم منطقه نشیمن کافی ایجاد گردد.

• استانداردهای پلان طراحی سالن آمفی تئاتر ساختمان:

برای طراحی دکوراسیون سالن آمفی تئاتر (توضیح بیشتر در خصوص تفاوت طراحی داخلی و دکوراسیون داخلی) باید به چندین نکته و استاندارد دقت کرد. ردیف های وسط باید 14 تا 16 صندلی داشته باشند بجز اینکه در سمت جانبی آن یک درب خروجی قرار گرفته باشد.

راهروهای کناری باید فاصله ای بین 150 تا 180 سانتیمتر داشته باشند که اگر سالن آمفی تئاتر بزرگ است این فاصله باید به 180 سانتیمتر برسد. راهرو وسطی باید طولی معادل 120 سانتیمتر داشته باشد. طبق استاندارد باید برای هر 6 ردیف یک درب و مسیر خروجی قرار داده شود که بزرگترین مسیر خروجی بین ردیف ها باشد. درب فضاهای آمفی تئاتر و سالن های خروجی هم باید به سمت بیرون باز شوند.

• شیب در استاندارد طراحی آمفی تئاتر:

برای طراحی سالن آمفی تئاتر به شیب کلی باید توجه ویژه داشت تا همه افراد حاضر در سالن بتوانند به راحتی پایین  بالای سن را تماشا کنند. برای راحتی کار باید ارتفاع هر فردی که در سالن حضور دارد را نسبت به سطح سن یا سکوی اجرا، 12 سانتیمتر در نظر گرفت. شیب کلی سالن هم باید نهایتا 10% باشد که اگر شیب بیشتر نیاز بود باید پله پله اجرا کرد.

• استانداردهای سقف سالن آمفی تئاتر:

دکوراسیون داخلی و زیبایی سالن آمفی تئاتر بسیار اهمیت دارد. طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر، ضخامت سقف و در صورتی که سقف کاذب و یا کناف کار شده باشد بسیار مهم است. اگر سازه سالن آمفی تئاتر از نوع بتنی است ضخامت سقف باید 1.18 متر ولی اگر سازه از نوع فولادی است ضخامت سقف باید 1.2 متر باشد.

اگر فرض کنیم عرض آمفی تئاتر 20 متر است در این صورت برای سازه فولادی استاندارد ضخامت سقف سالن آمفی تئاتر 1 متر و برای سازه بتنی، 1.1 متر خواهد بود. همچنین نوع طراحی سقف کاذب و انحنای آن باید به گونه ای باشد که به پخش یکنواخت صدا کمک کند.

• استاندارد حجم فضا:

طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر در طراحی فضای اداری، تجاری یا ویلایی، حجم فضا باید براساس شرایط صوتی و آکوستیکی تعیین شود. معمولا فضای مناسب برای هر تماشاچی حدود 4 تا 5 متر مکعب و برای قسمت اپرا بین 6 تا 8 متر مکعب است.

• جایگاه مخصوص معلولین:

در استانداردهای طراحی آمفی تئاتر باید حتما بخش های بدون اصلی هم در نظر گرفته شود که مخصوص قرارگیری معلولین عزیز است. این جایگاه ها در جایگاه نخست و آخرین بخش هستند.

• استانداردهای طراحی فضای خدماتی پشت سن:

طبق ضوابط طراحی سالن آمفی تئاتر، بخشی هم مخصوص فضای خدمات پشت سن در نظر گرفته می شود که بخش ها و اتاق های مختلفی را شامل می گردد که هر کدام استاندارد طراحی مخصوص به خودشان را دارند. در ادامه به معرفی این بخش ها می پردازیم:

1- اتاق تعویض لباس:

نظارت بر اجرای پروژه های ساختمانی و سالن های فرهنگی مثل آمفی تئاتر پیچیدگی های خاص خود را دارد و ترکیبی از المان های مختلف است. در آمفی تئاتر، اتاق تعویض لباس باید علاوه بر متراژ مناسب، حریم خصوصی نیز رعایت شود. به عنوان مثال برای هر نفر 5 متر مربع فضا باید در نظر گرفته شود و برای 6 نفر با 8 کمد لباس، 48 متر مربع فضا نیاز است. انبار لباس با فضای 5.7 متر مربعی هم باید در طراحی پلان در نظر گرفته شود.

2- اتاق مخصوص گریم:

گریمورها به فضایی نیاز دارند که با سن ارتباط مستقیم داشته باشد ولی صدا وارد آن نشود. از طرفی نور اتاق گریم باید با نورپردازی حرفه ای تزیین شود.

3- اتاق نور و صدا:

طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر، اتاق نور و صدا باید اشراف کامل به محل اجرا یا سن داشته باشد به همین دلیل در قسمت پشتی سالن و در ارتفاع مناسب مثل اتاق آپارات قرار می دهند. برای نورپردازی با 4 دستگاه باید حداقل 6 متر مربع فضا وجود داشته باشد و برای صدابرداری با دستگاه تنظیم و ضبط صدا باید 5 متر مربع در نظر گرفت. پلکان های ارتباطی ضروری هستند و انباری به متراژ 12 متر مربع هم لازم است.

4- اتاق کارگردان:

طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر این بخش باید در کنار سن باشد تا امکان اجرای دستورات به شکل مستقیم ولی مخفی با افراد روی سن در ارتباط باشد. ابعاد این فضا باید حداقل 9 متر مربع باشد.

5- اتاق گروه موسیقی:

فضای مخصوص گروه موسیقی باید به شکلی باشد که سرپرست بر کل افراد نظارت مستقیم داشته باشد و صدا وارد نشود. این اتاق باید حداقل 4 متر مربع فضا برای نگهداری آلات موسیقی داشته باشد و کل فضای اتاق برای قرارگیری افراد و تمرین نیز 16 متر مربع باشد.

6- اتاق استراحت:

این فضا برای استراحت گروه یا افرادی است که بر روی سن اجرا داشته اند. این فضا باید حداقل برای قرارگیری 8 کاناپه و میز مناسب باشد. بنابراین اگر یک گروه 16 نفر است باید حداقل متراژ اتاق استراحت، 40 متر مربع باشد.

7- اتاق تمرین و مطالعه:

بسته به نوع اجرای سن در سالن آمفی تئاتر باید اتاق مخصوص تمرین و مطالعه در نظر گرفت که برای 20 نفر حدود 42 متر مربع نیاز است.

8- اتاق مخصوص مصاحبه:

براساس استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر، این اتاق باید برای قرار گرفتن یک میز کنفرانس بزرگ و 10 صندلی مناسب باشد که حداقل 16 متر مربع است.

9- اتاق آرشیو:

این بخش یکی از مهمترین اتاق های سالن آمفی تئاتر است که آرشیو جلسات و اجراهای مختلف نگهداری می شوند. اتاق بایگانی باید 16 متر، اتاق مسئول آرشیو 9 متر و اتاق مرکز اسناد هم 20 متر مربع باشد.

10- اتاق حسابداری و بایگانی:

در استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر ذکر شده که برای اتاق حسابداری باید 16 متر مربع فضا در نظر گرفت و برای بخش بایگانی هم 5 متر مربع نیاز است. مرکز کامپیوتر هم 16 متر مربع فضا نیاز دارد.

11- اتاق ریاست:

ریاست آمفی تئاتر هم باید اتاقی با حداقل فضای 35 متر مربعی داشته باشد که هم برای جلسات و هم فضای کاری به همراه دفتر دار مناسب باشد.

• استانداردهای طراحی ورودی یا گیشه سالن آمفی تئاتر:

در لاکچری ترین خانه های جهان که سالن آمفی تئاتر، همایش و کنفرانس دارند، بخش ورودی به گونه ای باید طراحی شود که افراد هنگام خرید بلیط و قرارگیری در صف و ورود به سالن مشکل نداشته باشند. طبق استانداردهای نظام مهندسی هر 6 نفر باید 1 متر مربع فضا داشته باشند که اگر به شکل خطی باشند هر 4 نفر حدود 1.87 متر فضا نیاز دارند. اگر سالن آمفی تئاتر بالای 1200 نفر ظرفیت دارد، بخش ورودی یا گیشه باید 240 متر مربع فضا داشته باشد.

• استانداردهای طراحی سالن انتظار یا لابی:

در طراحی لابی راحتی و آسایش افراد از هر چیز دیگری مهمتر است و برای یک سالن آمفی تئاتر هم باید به آن دقت کرد. طبق استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر، هر فرد باید تقریبا نیم متر مربع فضا داشته باشد بنابراین برای 200 نفر باید حدود 100 متر مربع فضا در نظر بگیرید.

• کافی شاپ، رستوران و یا سالن غذاخوری:

آمفی تئاترهای مدرن، لوکس و لاکچری دارای کافی شاپ، رستوران یا حداقل یک سالن غذاخوری هم هستند. در طراحی سالن آمفی تئاتر لاکچری هر میز 4 نفره باید 7.65 متر مربع فضا داشته باشد بنابراین اگر فرض کنیم در مواقع استراحت 100 نفر تمایل به خرید نوشیدنی یا غذا داشته باشند، باید 24 میز 4 نفره یا حدود 180 متر مربع فضا نیاز است. آشپزخانه هم باید حدود 30 متر مربع فضا داشته باشد و محل فروش یا کانتر هم باید در نظر گرفته شود.

• استانداردهای طراحی سرویس بهداشتی برای سالن آمفی تئاتر:

برای طراحی سالن آمفی تئاتر لوکس، بخش مخصوصی هم برای سرویس بهداشتی باید در نظر گرفت که علاوه بر خریم خصوصی باید جنبه های بهداشتی هم رعایت شوند. هر سرویس بهداشتی حداقل 3 متر مربع فضا نیاز دارد که با توجه به ظرفیت سالن باید تعداد مناسب در نظر گرفته شود.

• استانداردهی فضای پارکینگ سالن آمفی تئاتر:

هر سالن آمفی تئاتر بسته به متراژ و ظرفیت به پارکینگ اختصاصی هم نیاز دارد. برای نگهداری 42 دستگاه خودرو باید حداقل 750 متر مربع فضا در نظر گرفت و اگر این فضا در زیر زمین تعبیه شده باید راه پله و رمپ مناسب هم در پلان معماری قرار داد.

جمع بندی مطالب

همان طور که مطالعه داشتید استانداردهای طراحی سالن آمفی تئاتر تمامی بخش های آن را شامل می شود که به دلیل حساسیت بسیار بالا و امکان بسیار کم برای بازسازی با هزینه پایین، حتی ابعاد استاندارد تعریف شده است. گروه معماری آد با سال ها تجربه موفق در این زمینه توانسته پروژه های معماری پیچیده با شرایط خاص را با رضایت کامل کارفرمایان به سرانجام برساند. تیم مهندسی ما با بهره گیری از تجارب شخصی و مهارت های کسب شده در طی دوره های عملی بین المللی و دریافت جوایز سالانه بهترین گزینه هستند. شما می توانید از مشاوره رایگان کارشناسان و مهندسین ما نیز بهره مند شوید.