طراحی فضای درمانی و بیمارستانی

فضاهای درمانی که برای درمان و جراحی های سرپایی، معاینه های معمولی و روتین و چکاپ ها و غیره استفاده می شوند جزو مهمترین مراکز بهداشتی – درمانی در تمامی کشورها هستند. حتما تا به حال پیش آمده که وارد فضای درمانی خاصی شده باشید حس خوبی در همان بدو ورود پیدا نکنید و نتوانید با آن ارتباط برقرار نمایید. اولین و شاید مهمترین دلیل آن طراحی فضای درمانی غیر اصولی است که نمی تواند جذابیت ایجاد کند و به مراجعه کنندگان حس آرامش و اطمینان خاطر بدهد. دقیقا همین مورد در رابطه با طراحی بیمارستان و سایر مراکز درمانی هم صدق می کند که صحبت کرده ایم. در ادامه قصد داریم به اصول و ضوابط و نکات طراحی فضاهای درمانی بپردازیم و تمامی تجربیات خود را در این زمینه در اختیار شما خواهیم گذاشت.

ضوابط طراحی فضای درمانی

فضاهای درمانی را نمی توان براساس انواع سبک های معماری طراحی کرد چرا که اصول و ضوابط طراحی این نوع فضاها محدودیت هایی ایجاد کرده تا ضمن حفظ بهداشت، پرهیز از شلوغی و سردرگمی مراجعه کنندگان، کاملا زیبا و رضایت بخش و تلقین کننده حس آرامش به نظر برسد. به همین دلیل شاید اغراق نباشد اگر بگوییم که یکی از سخت ترین پروژه های معماری، طراحی فضای بهداشتی و درمانی است.

طبق تجربه و استانداردهای مهندسی و معماری، اصول و ضوابط طراحی فضای درمانی بسته به نوع فعالیت با یکدیگر متفاوت هستند که نشانه حساسیت و دقت بالای این موارد است. به عنوان مثال اصول و ضوابط طراحی فضای بیمارستان با کلینیک و درمانگاه ها با یکدیگر فرق دارند. اما یکسری اصول طراحی فضای داخلی درمانگاه بین کلیه مراکز درمانی مشترک است که در ادامه به طور کامل توضیح خواهیم داد.

• سالن انتظار یا لابی

طراحی لابی یا سالن انتظار یکی از مهمترین بخش های مراکز درمانی است چرا که نقطه کانونی و مرکزی محسوب شده، اولین بخش فضای داخلی است که مراجعه کنندگان با آن مواجه می شوند و باید بقدری جذاب و اصولی طراحی شده باشد که حتی چندین ساعت انتظار را خسته کننده نکند.

به همین دلیل سالن انتظار در طراحی فضای بهداشتی درمانی حساسیت و درجه اهمیت بالایی دارد. از جمله نکات طراحی این بخش می توان به تعیین محل دقیق میز پذیرش، نحوه چینش صندلی ها، طراحی سقف و دیوارها، محل قرارگیری تجهیزات نورپردازی و ارتباط گیری آن با سایر بخش ها اشاره کرد. بنابراین در طراحی داخلی فضای درمانی باید به گونه ای عمل شود که ارتباط لابی با سایر بخش ها با حفظ حریم خصوصی به خوبی رعایت شود.

• پذیرش

یکی از ضوابط طراحی فضاهای درمانی، مربوط به بخش پذیرش است. بخش پذیرش (Reception) که شامل میز پذیرش، تابلو اعلانات و دسترسی به قسمت های مختلف است مهمترین بخش تعاملی در طراحی فضای درمانی است. از طراحی میز پذیرش گرفته تا فضایی که برای این قسمت در نظر گرفته شده باید همگی رضایت مراجعه کنندگان را به همراه داشته باشد. نحوه قرارگیری و طراحی آن باید جلوی ازدحام جمعیت را بگیرد و افراد ویلچری هم به سادگی استفاده کنند.

• داروخانه

در طراحی مراکز درمانی، داروخانه ها بخش بسیار مهمی هستند که معمولا در طراحی معماری ساختمان، باید در طبقه همکف قرار بگیرند که دسترسی بسیار راحتی به نقاط مختلف دارند. از طرفی گاهی اوقات مراجعه کنندگان از بیرون صرفا با هدف خرید دارو به این داروخانه ها می روند. توصیه می کنیم حتما اصول و ضوابط طراحی داروخانه را که به طور مفصل صحبت کرده ایم مطالعه نمایید.

• اتاق معاینه

در طراحی پلان فضاهای درمانی و بهداشتی، اتاق معاینه الزامی است. اتاق معاینه که در کلینیک و مطب کودکان برای اندازه گیری قد و وزن و شاخص های مهم، در دندانپزشکی برای معاینه سرپایی و تجویزهای لازم، در کلینیک های زیبایی برای بررسی وضعیت کلی، در مراکز درمانی قلبی و عروقی برای گرفتن نوار قلب و تست ورزش و مواردی از این قبیل مورد استفاده است بسیار کاربرد دارد. در طراحی فضای داخلی درمانگاه ها اتاق معاینه در کنار اتاق پزشک قرار می گیرد که گاها با یک درب به یکدیگر متصل هستند.

• محوطه فضاهای درمانی و بهداشتی

در طراحی معماری فضاهای بهداشتی – درمانی جدید، بخش محوطه هم اضافه شده است تا همراهان بیمار بتوانند از این فضا استفاده کامل ببرند. محوطه فضاهای بهداشتی – درمانی را معمولا طبق اصول طراحی محوطه سازی همراه با در نظر گرفتن بخش هایی مثل فضای سبز، کافی شاپ، نیمکت و حتی پارکینگ و غیره طراحی می کنند. همچنین فضای محوطه باید با توجه به مساحت کلی درمانگاه طراحی شود تا از شلوغی جمعیت کم کند و مشکلی هم برای رفت و آمد اورژانس و آمبولانس ایجاد نشود.

• فضای بستری

بخش دیگری که یک گروه معماری حرفه ای و با تجربه باید با دقت و حساسیت زیاد نسبت به طراحی آن اقدام کند، فضای بستری است. بسته به نوع درمانگاه و فضای درمانی مربوطه متراژی که برای این فضا در نظر گرفته می شود، نحوه ارتباطش با سایر بخش ها، تجهیزات مورد نیاز و فضایابی مناسب برای آنها و غیره متفاوت خواهد بود. همچنین گاهی اوقات لازم است فضای بستری و اتاق معاینه به شکل پیوسته طراحی شوند. 

• اتاق مشاوره

در طراحی فضای داخلی بهداشتی و درمانی، اتاق مشاوره بسته به فعالیت مرکز درمانی ضروری به نظر می رسد. اتاق های مشاوره در کلینیک ها و مراکز درمانی روانشناسی، کودکان، تغذیه و غیره محلی است که آموزش های لازم ارائه می شوند. همچنین در درمانگاه ها، اتاق مشاوره برای انجام کمک های ابتدایی پزشکی هم قابل استفاده است. اتاق مشاوره باید برای قرارگیری یک بیمار و همراه، قرارگیری وسایل پزشکی و کمک های اولیه، تخت، میز و صندلی به اندازه کافی فضا داشته باشد. معمولا در شیت بندی معماری، اتاق مشاوره را در قسمتی مجزای از اتاق معاینه و نزدیک به آن قرار می دهند.

• قفسه ها و المان های داخلی

در طراحی مرکز درمانی، قفسه ها و المان های داخلی بخش جدایی ناپذیر محسوب می شوند. قفسه بندی های فضای داخلی درمانگاه و مراکز درمانی با هدف اطلاع رسانی هر چه بیشتر انجام می شوند و از طرفی نقش پرکنندگی فضا هم دارند که به بهترین شکل انجام می پذیرد. پارتیشن بندی فضاها به همراه المان های طبیعی مختلف باید در مرحله طراحی در نظر گرفته شوند تا هنگام چینش و دکوراسیون داخلی با مشکل و چالش جدی مواجه نشوند. از طرفی این کار سبب نظم بخشیدن به قسمت های داخلی هم می شود که از اصول اساسی طراحی فضای درمانی است.

نکات طراحی داخلی فضای درمانی و بهداشتی

با توجه به اصول و ضوابطی که برای طراحی فضای درمانی – بهداشتی مطرح کردیم مشخص شده که این نوع فضاها اهمیت و حساسیت بسیار بالایی دارند. با توجه به گستردگی موضوعات و مواردی که باید هنگام طراحی و مدیریت ساخت فضاهای درمانی و بهداشتی رعایت کرد، نکاتی نیز باید مدنظر قرار بگیرند که در ادامه اشاره می کنیم. دقت داشته باشید این نکات تکمیل کننده بوده و کمک می کنند تا یک طراحی همه جانبه و موفق شکل بگیرد:

• بخش پذیرش و ورودی اصلی باید از لحاظ طراحی ساختاری یکپارچه و پیوسته داشته باشند

• نوع طراحی باید به سمت استفاده از المان های طبیعی و آرامش بخشی به مراجعه کنندگان باشد بنابراین زیبایی در عین سادگی همیشه بهترین رویکرد است

• طراحی فضای درمانی و بهداشتی باید کاملا به دور از تجملات و تزیینات مختلف باشد

• هنگام طراحی باید به مواردی مثل گردش هوای مطلوب و نورگیری کافی دقت زیادی داشت. این دو عامل در پذیرش و استقبال مراجعین و میزان رضایت آنها نقش اساسی ایفا می کنند

• نوع متریالی که در طراحی مراکز درمانی – بهداشتی در نظر گرفته می شود بایستی با سبک و بافت معماری منطقه همخوانی داشته باشد

• در درمانگاه های کوچک و بخش های تزریقات، بخش های بستری بهتر است با پارتیشن های مختلف از یکدیگر جدا شوند، ضمن اینکه نحوه قرارگیری این بخش ها به گونه ای باید باشد که مستقیما روبروی قسمت ورودی نباشند

• نورپردازی فضاهای درمانی و بهداشتی باید در راهرو، اتاق بیمار، اتاق جراحی و سالن انتظار و محوطه به خوبی و طبق اصول انجام شود. طراحی هر چند هم اصولی و کاربردی باشد بدون نورپردازی حرفه ای به چشم دیده نخواهد شد.

• طراحی فضاهای درمانی باید به گونه ای باشد که کمترین تردد بین بخش های مختلف صورت بگیرد

• در طراحی فضای داخلی درمانگاه باید به این نکته توجه داشت که کارکنان و پرسنل بتوانند نظارت راحت بر بیماران و همراهان داشته باشند

• علاوه بر داروخانه قسمت های مربوط به عکس برداری و جراحی های سرپایی نیز باید ترجیحا در طبقه اول باشند بنابراین در تهیه نقشه های ساختمانی باید به این مورد نیز دقت کرد

• در مراکز درمانی که جلسات گروه درمانی و خانواده درمانی نیز انجام می شوند باید در طراحی فضای درمانی قسمت های مجزا، عایق صوت با نورگیری و تهویه مناسب در نظر گرفته شوند. نوع طراحی این فضا، از نوع طراحی باز بوده و خلوت به نظر می رسند ضمن اینکه زیبایی در عین سادگی دارند.

هزینه طراحی فضای درمانی و بهداشتی

قیمت طراحی فضاهای درمانی و بهداشتی پس از بررسی فاکتورهای مختلف تعیین می شود. بسته به تعداد طبقات و نوع پلان مدنظر در معماری داخلی (تفاوت مهندسی معماری با معماری داخلی)، نوع فعالیت این مراکز و بخش بندی های مورد نیاز، گستردگی تجهیزات و فضایابی در پلان معماری، درخواست های کارفرما و بافت معماری هزینه ها متفاوت خواهند بود. شما می توانید برای دریافت راهنمایی های بیشتر با همکاران ما در گروه معماری آد تماس بگیرید و به شکل رایگان مشاوره داشته باشید.